مشکل ماندن غذا سر معده یا سنگین شدن معده
مشکل ماندن غذا سر معده یا سنگین شدن معده
مشکل هضم نشدن غذا و یا ماندن غذا سر معده
دستگاه گوارش بعضی ها با آنها مهربان نیست؛ یعنی اذیت شان می کند، از نفخ و آروغ زدن های مکرر گرفته تا رودل کردن و سوزش سر دل. اما پزشکان نظر دیگری دارند. آنها می گویند دستگاه گوارش ما یکی از سیستم های بسیار هوشمند بدن ماست که بسیاری از ناراحتی ها و ناخوشی های خودش را به شکل این قبیل اعتراض ها نشان می دهد. دکتر پیمان ادیبی، فوق تخصص گوارش و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان این موضوع را برای ما بیشتر توضیح می دهد….
آقای دکتر! خیلی از مردم از رودل کردن های مکرر شاکی اند؟
ـ شما می دانید رودل کردن دقیقا به چه معنی است.
من دوست دارم از شما بپرسم.
ـ بسیار خوب؛ رودل کردن مجموعه ای از علایم را دربرمی گیرد؛ مثل همین چیزهایی که معمولا از آن شکایت می شود. بهتر است توضیح ام را کامل کنم. رودل کردن در واقع با سنگینی سردل، نفخ، تهوع و آروغ مشخص می شود. ما به آن می گوییم سوءهاضمه نفاخ یا سوءهاضمه همراه با اختلال حرکت.
و علت آن چیست؟
ـ در طب گوارش، بهتر است به جای آنکه دنبال علت ها باشیم بیشتر دنبال علامت ها باشیم و بر مبنای علایم تدابیر درمانی را تنظیم کنیم. یعنی وقتی بیماری می گوید که احساس می کنم غذا سر دل ام مانده، باید توجه کرد که زمان آن خیلی مهم است؛ یعنی از کی چنین حالتی به وجود آمده. در واقع رودل کردن حاد با رودل کردن مزمن تفاوت دارد. بسیاری از ما ممکن است به دنبال خوردن غذا به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت دچار سنگینی سردل یا استفراغ بشویم و بعدش بهبود پیدا می کنیم.
همچنین :
یعنی همان مسمومیت؟
ـ مسمومیت با باکتری های موجود در غذاهایی مثل برنج سرد یا سالاد الویه یکی از دلایل آن است. علاوه بر مسمومیت با باکتری ها، سایر عوامل مانند استفاده از غذاهای سرشار از ادویه های تحریک کننده یا مصرف قهوه همراه با غذا ممکن است بیمار را به صورت حاد دچار احساس رودل یا سنگینی سردل کند.
رودل کردن از کی مزمن می شود؟
ـ وقتی که بیمار به مدت طولانی برای روزها، هفته ها یا ماه ها به صورت مکرر یا متناوب دچار سنگینی سردل یا احساس رودل می شود، آن وقت می توان اصطلاح «فشار یا ناخوشی بعد از صرف غذا» را برای وی به کار برد.
که اصل مطلب هم همین است! اصلا چرا ما به طور مزمن رودل می کنیم؟
ـ وقتی یک بیمار به ما می گوید من بعد از خوردن غذا نفخ می کنم یا آروغ می زنم یا غذا مثل سنگ سردل ام می ماند، متوجه می شویم که دستگاه گوارش این بیمار نشانه های شبه حرکتی دارد، یعنی به عنوان مثال می توانیم فرض کنیم انگار معده این بیمار حرکت نمی کند و غذا را به سمت پایین نمی راند. البته این یک فرض است و برای همین هم می گوییم نشانه های شبه حرکتی. علت های مختلفی موجب ایجاد این وضعیت می شوند؛ مثل شیوه غذا خوردن یا انواع غذاهایی که می خوریم.
همین جا یک مکثی داشته باشیم لطفا. اگر ممکن است، این مشکل را که مشکل شایعی هم هست، بیشتر توضیح بدهید.
ـ ببینید؛ این بحث به صورت کلی در مبحثی به نام «بهداشت دستگاه گوارش» تعریف می شود. ما وظیفه داریم بهداشت دستگاه گوارش خود را کنترل کنیم تا از ابتلا به بیماری های گوارشی در درازمدت به نحو مطلوب و موثری پیشگیری نماییم. برای رعایت بهداشت دستگاه گوارش باید در گام اول شیوه غذا خوردن صحیحی داشته باشیم. غذا را به آهستگی بخوریم و خوب بجویم. کسانی که سریع غذا می خورند مجبورند برای پایین فرستادن لقمه غذا پشت سر هم آب بنوشند. تند غذا خوردن باعث بلع متناوب هوا و به دنبال آن آروغ زدن و سوءهاضمه یا همان رودل کردن می شود. به علاوه، جالب است بدانید که ما طوری طراحی شده که یک نوع غذا را راحت تر هضم می کند؛ یعنی غذایی که می خوریم باید یا جامد باشد یا مایع و اگر غذای ما مخلوط مایع و جامد باشد، در واقع، معده خودمان را دچار نوعی حالت سردرگمی در برخورد با غذا و ترشح شیره های گوارشی کرده ایم.
کلا چه نوع غذاهایی باعث رودل کردن می شوند؟
ـ این در واقع بخش دوم همان بحث «بهداشت دستگاه گوارش» است. پرخوری باعث رودل کردن می شود. این یک اصل است، یعنی بدون توجه به محتوای غذا، پرخوری به عنوان یک عامل ایجادکننده «سنگینی سردل» عمل می کند. علاوه بر آن، غذاهای چرب یا غذاهای همراه با ادویه نیز می توانند باعث رودل کردن بشوند.
مثل چه ادویه هایی؟
ـ مثل فلفل یا پودر کاری. البته زیره چه به صورت دم کرده چه همراه با غذا اثر مفید و مثبتی روی دستگاه گوارش دارد.
می گویند روغن موجود در غذای سرخ کرده با شدت بیشتری باعث ایجاد حالت «رودل» می شود. درست است؟
ـ نه، این یک تصور اشتباه است. ما داریم در مورد رودل کردن یا «سوءهاضمه نفاخ» صحبت می کنیم. در این مورد فرقی ندارد که روغن موجود در غذا، روغن سرخ کردنی باشد یا مثلا روغن استفاده شده در خورش.
حبوبات چه طور؟
ـ حبوبات منبع غذایی مفید از جهت تامین فیبر برای دستگاه گوارش و تامین پروتئین به حساب می آیند و از اجزای مهم یک رژیم غذایی سالم محسوب می شوند اما مشکل، این است که متاسفانه بعضی افراد حبوبات را خوب هضم نمی کنند و بعضی ها به آن حساس هستند. این به آن علت است که در اثر تخمیر حبوبات توسط باکتری های روده گاز به وجود می آید.
یعنی اینها باید حبوبات نخورند؟
ـ نه! راه حل دیگری دارد. توصیه من به چنین افرادی این است که حجم حبوبات مصرفی را کاهش دهند یا اینکه یک روز قبل از پختن حبوبات را در آب کاملا بخیسانند. می توان از حبوبات پوست کنده استفاده کرد یا اینکه لعاب پس داده شده توسط حبوبات را دور ریخت. همه اینها کمک می کند که از بار سوءهاضمه ناشی از حبوبات کاسته شود.
غیر از شیوه و نوع غذاهای مصرفی چه عواملی را در «سنگینی سردل» دخیل می دانید؟
ـ عفونت های میکروبی هم در درازمدت ممکن است باعث سوءهاضمه مزمن شوند. همچنین بعد از یک اختلال حاد جسمی مثل یک سرماخوردگی شدید یا یک عفونت ویروسی شدید نیز معمولا بیماران حالت نفخ یا سوءهاضمه را احساس می کنند.
داروها چه طور؟
ـ هم داروها و هم اعمال جراحی صورت گرفته روی بیمار ممکن است موجب ایجاد چنین وضعیتی بشوند. به خصوص در مواردی که برای بیمار دارویی که تاکنون مصرف نکرده است شروع می شود. همین جا لازم است توضیح بدهم که نباید برای ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری به صورت خودسر دارو مصرف نمود. چون این باکتری نقش کمی در ایجاد علایم سوءهاضمه در کوتاه مدت دارد و مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک نیز می تواند به نوبه خود موجب ایجاد سنگینی سردل شود
مصرف چای بهتر است به چه صورتی باشد؟
ـ مصرف چای، قهوه یا به طور کل نوشیدنی های همراه با شکلات باید با احتیاط صورت بگیرد. باید آنها را با فاصله ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از زمان غذا خوردن مصرف کرد. این نوشیدنی ها به طور کلی نفخ و تهوع را بیشتر می کند. بنابراین گفته می شود که مصرف چای بیشتر از ۳ تا ۴ استکان نباشد.
ارتباط ناراحتی های روحی روانی با سوءهاضمه به چه صورتی است؟
ـ خیلی از بیماران معقتدند که در حالت اضطراب یا حرص خوردن یا ناراحت شدن دچار ناراحتی گوارشی می شوند. این یک اعتقاد درست است. در واقع حالت های روحی افراد در یک محور یا حالت ها و شکایت های گوارشی آنها مرتبط است.
یعنی بالاخره مشکل روحی روانی او مهم تر است یا مشکل جسمی؟
ـ هم مشکلات روحی روانی می توانند باعث ایجاد یا تشدید ناراحتی گوارشی شوند و هم عکس آن صادق است؛ یعنی در فردی که زمینه روانی مستعد دارد مشکلات گوارشی می توانند باعث تشدید این زمینه شوند. اما باید توجه شود حتی اگر اختلالات روحی مطرح باشند باید ابتدا مسایل خطرناک و مهم جسمی بررسی شود. در صورت منتفی شدن مشکلات جسمی، به حالات روحی روانی بیمار می پردازیم.
مثلا ارجاع به روان پزشک؟
ـ درست است. اختلالات روان تنی باید توسط همکاران روان پزشک درمان شود.
اختلالات روان تنی؟
ـ بله! یعنی همان تاثیر متقابل علایم و شکایت های جسمی و روانی.
ولی خیلی از مردم روان پزشک را برای حل این مشکلات نمی پذیرند.
ـ این یک اشتباه بزرگ است. باید به آنها آموزش داد که در کنار تکنیک های برخورد با اضطراب یا مدیریت استرس ممکن است به استفاده از داروهای اعصاب و روان نیاز باشد. همان طور که در بیماری فشارخون، یک قرص به کاهش فشارخون کمک می کند، در بیماری اضطراب نیز تجویز یک قرص می تواند بیمار را نجات بدهد. در واقع کمک گرفتن از روان پزشک نشان دهنده سلامت عقل است، نه زوال عقل!
پس بالاخره رودل کردن چیز مهمی هست یا نیست؟
ـ ببینید؛ در کسانی که به طور مزمن دچار سنگینی سردل هستند، اصلاح شیوه های کلی غذا خوردن، اصلاح نوع غذاها و اتخاذ یک نگرش صحیح و سالم به زندگی اهمیت دارد. در مجموع و به کمک توضیحاتی که عرض کردم باید بهداشت گوارشی را رعایت کرد.
و به عنوان آخرین سوال، چه زمانی باید از نظر گوارشی احساس خطر کنیم؟
ـ هر وقت بهداشت گوارش را رعایت نکنیم، باید منتظر عواقب آن باشیم (با خنده) و مطمئن باشید که در درازمدت (اگر نه کوتاه مدت) بیماری های خطرناکی به سراغ مان می آید. اما به صورت حاد، بیمارانی که بالای ۴۵ تا ۵۰ سال هستند، هم زمان با علایم گوارشی دچار کاهش وزن، استفراغ خونی یا دفع مدفوع خونی یا سیاهرنگ (به رنگ قیر) شده اند یا زردی و استفراغ طولانی مدت را در مجموعه علایم خود دارند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند چون ممکن است بیماری خطرناکی در پشت سوءهاضمه آنها پنهان شده باشد.
دکتر فاطمه فراهانی
نوشته اولین بار در پدیدار شد.
مشکل ماندن غذا سر معده یا سنگین شدن معده
(image)
مشکل هضم نشدن غذا و یا ماندن غذا سر معده
دستگاه گوارش بعضی ها با آنها مهربان نیست؛ یعنی اذیت شان می کند، از نفخ و آروغ زدن های مکرر گرفته تا رودل کردن و سوزش سر دل. اما پزشکان نظر دیگری دارند. آنها می گویند دستگاه گوارش ما یکی از سیستم های بسیار هوشمند بدن ماست که بسیاری از ناراحتی ها و ناخوشی های خودش را به شکل این قبیل اعتراض ها نشان می دهد. دکتر پیمان ادیبی، فوق تخصص گوارش و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان این موضوع را برای ما بیشتر توضیح می دهد….
آقای دکتر! خیلی از مردم از رودل کردن های مکرر شاکی اند؟
ـ شما می دانید رودل کردن دقیقا به چه معنی است.
من دوست دارم از شما بپرسم.
ـ بسیار خوب؛ رودل کردن مجموعه ای از علایم را دربرمی گیرد؛ مثل همین چیزهایی که معمولا از آن شکایت می شود. بهتر است توضیح ام را کامل کنم. رودل کردن در واقع با سنگینی سردل، نفخ، تهوع و آروغ مشخص می شود. ما به آن می گوییم سوءهاضمه نفاخ یا سوءهاضمه همراه با اختلال حرکت.
و علت آن چیست؟
ـ در طب گوارش، بهتر است به جای آنکه دنبال علت ها باشیم بیشتر دنبال علامت ها باشیم و بر مبنای علایم تدابیر درمانی را تنظیم کنیم. یعنی وقتی بیماری می گوید که احساس می کنم غذا سر دل ام مانده، باید توجه کرد که زمان آن خیلی مهم است؛ یعنی از کی چنین حالتی به وجود آمده. در واقع رودل کردن حاد با رودل کردن مزمن تفاوت دارد. بسیاری از ما ممکن است به دنبال خوردن غذا به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت دچار سنگینی سردل یا استفراغ بشویم و بعدش بهبود پیدا می کنیم.
همچنین :
یعنی همان مسمومیت؟
ـ مسمومیت با باکتری های موجود در غذاهایی مثل برنج سرد یا سالاد الویه یکی از دلایل آن است. علاوه بر مسمومیت با باکتری ها، سایر عوامل مانند استفاده از غذاهای سرشار از ادویه های تحریک کننده یا مصرف قهوه همراه با غذا ممکن است بیمار را به صورت حاد دچار احساس رودل یا سنگینی سردل کند.
رودل کردن از کی مزمن می شود؟
ـ وقتی که بیمار به مدت طولانی برای روزها، هفته ها یا ماه ها به صورت مکرر یا متناوب دچار سنگینی سردل یا احساس رودل می شود، آن وقت می توان اصطلاح «فشار یا ناخوشی بعد از صرف غذا» را برای وی به کار برد.
که اصل مطلب هم همین است! اصلا چرا ما به طور مزمن رودل می کنیم؟
ـ وقتی یک بیمار به ما می گوید من بعد از خوردن غذا نفخ می کنم یا آروغ می زنم یا غذا مثل سنگ سردل ام می ماند، متوجه می شویم که دستگاه گوارش این بیمار نشانه های شبه حرکتی دارد، یعنی به عنوان مثال می توانیم فرض کنیم انگار معده این بیمار حرکت نمی کند و غذا را به سمت پایین نمی راند. البته این یک فرض است و برای همین هم می گوییم نشانه های شبه حرکتی. علت های مختلفی موجب ایجاد این وضعیت می شوند؛ مثل شیوه غذا خوردن یا انواع غذاهایی که می خوریم.
همین جا یک مکثی داشته باشیم لطفا. اگر ممکن است، این مشکل را که مشکل شایعی هم هست، بیشتر توضیح بدهید.
ـ ببینید؛ این بحث به صورت کلی در مبحثی به نام «بهداشت دستگاه گوارش» تعریف می شود. ما وظیفه داریم بهداشت دستگاه گوارش خود را کنترل کنیم تا از ابتلا به بیماری های گوارشی در درازمدت به نحو مطلوب و موثری پیشگیری نماییم. برای رعایت بهداشت دستگاه گوارش باید در گام اول شیوه غذا خوردن صحیحی داشته باشیم. غذا را به آهستگی بخوریم و خوب بجویم. کسانی که سریع غذا می خورند مجبورند برای پایین فرستادن لقمه غذا پشت سر هم آب بنوشند. تند غذا خوردن باعث بلع متناوب هوا و به دنبال آن آروغ زدن و سوءهاضمه یا همان رودل کردن می شود. به علاوه، جالب است بدانید که ما طوری طراحی شده که یک نوع غذا را راحت تر هضم می کند؛ یعنی غذایی که می خوریم باید یا جامد باشد یا مایع و اگر غذای ما مخلوط مایع و جامد باشد، در واقع، معده خودمان را دچار نوعی حالت سردرگمی در برخورد با غذا و ترشح شیره های گوارشی کرده ایم.
کلا چه نوع غذاهایی باعث رودل کردن می شوند؟
ـ این در واقع بخش دوم همان بحث «بهداشت دستگاه گوارش» است. پرخوری باعث رودل کردن می شود. این یک اصل است، یعنی بدون توجه به محتوای غذا، پرخوری به عنوان یک عامل ایجادکننده «سنگینی سردل» عمل می کند. علاوه بر آن، غذاهای چرب یا غذاهای همراه با ادویه نیز می توانند باعث رودل کردن بشوند.
مثل چه ادویه هایی؟
ـ مثل فلفل یا پودر کاری. البته زیره چه به صورت دم کرده چه همراه با غذا اثر مفید و مثبتی روی دستگاه گوارش دارد.
می گویند روغن موجود در غذای سرخ کرده با شدت بیشتری باعث ایجاد حالت «رودل» می شود. درست است؟
ـ نه، این یک تصور اشتباه است. ما داریم در مورد رودل کردن یا «سوءهاضمه نفاخ» صحبت می کنیم. در این مورد فرقی ندارد که روغن موجود در غذا، روغن سرخ کردنی باشد یا مثلا روغن استفاده شده در خورش.
حبوبات چه طور؟
ـ حبوبات منبع غذایی مفید از جهت تامین فیبر برای دستگاه گوارش و تامین پروتئین به حساب می آیند و از اجزای مهم یک رژیم غذایی سالم محسوب می شوند اما مشکل، این است که متاسفانه بعضی افراد حبوبات را خوب هضم نمی کنند و بعضی ها به آن حساس هستند. این به آن علت است که در اثر تخمیر حبوبات توسط باکتری های روده گاز به وجود می آید.
یعنی اینها باید حبوبات نخورند؟
ـ نه! راه حل دیگری دارد. توصیه من به چنین افرادی این است که حجم حبوبات مصرفی را کاهش دهند یا اینکه یک روز قبل از پختن حبوبات را در آب کاملا بخیسانند. می توان از حبوبات پوست کنده استفاده کرد یا اینکه لعاب پس داده شده توسط حبوبات را دور ریخت. همه اینها کمک می کند که از بار سوءهاضمه ناشی از حبوبات کاسته شود.
غیر از شیوه و نوع غذاهای مصرفی چه عواملی را در «سنگینی سردل» دخیل می دانید؟
ـ عفونت های میکروبی هم در درازمدت ممکن است باعث سوءهاضمه مزمن شوند. همچنین بعد از یک اختلال حاد جسمی مثل یک سرماخوردگی شدید یا یک عفونت ویروسی شدید نیز معمولا بیماران حالت نفخ یا سوءهاضمه را احساس می کنند.
داروها چه طور؟
ـ هم داروها و هم اعمال جراحی صورت گرفته روی بیمار ممکن است موجب ایجاد چنین وضعیتی بشوند. به خصوص در مواردی که برای بیمار دارویی که تاکنون مصرف نکرده است شروع می شود. همین جا لازم است توضیح بدهم که نباید برای ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری به صورت خودسر دارو مصرف نمود. چون این باکتری نقش کمی در ایجاد علایم سوءهاضمه در کوتاه مدت دارد و مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک نیز می تواند به نوبه خود موجب ایجاد سنگینی سردل شود
مصرف چای بهتر است به چه صورتی باشد؟
ـ مصرف چای، قهوه یا به طور کل نوشیدنی های همراه با شکلات باید با احتیاط صورت بگیرد. باید آنها را با فاصله ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از زمان غذا خوردن مصرف کرد. این نوشیدنی ها به طور کلی نفخ و تهوع را بیشتر می کند. بنابراین گفته می شود که مصرف چای بیشتر از ۳ تا ۴ استکان نباشد.
ارتباط ناراحتی های روحی روانی با سوءهاضمه به چه صورتی است؟
ـ خیلی از بیماران معقتدند که در حالت اضطراب یا حرص خوردن یا ناراحت شدن دچار ناراحتی گوارشی می شوند. این یک اعتقاد درست است. در واقع حالت های روحی افراد در یک محور یا حالت ها و شکایت های گوارشی آنها مرتبط است.
یعنی بالاخره مشکل روحی روانی او مهم تر است یا مشکل جسمی؟
ـ هم مشکلات روحی روانی می توانند باعث ایجاد یا تشدید ناراحتی گوارشی شوند و هم عکس آن صادق است؛ یعنی در فردی که زمینه روانی مستعد دارد مشکلات گوارشی می توانند باعث تشدید این زمینه شوند. اما باید توجه شود حتی اگر اختلالات روحی مطرح باشند باید ابتدا مسایل خطرناک و مهم جسمی بررسی شود. در صورت منتفی شدن مشکلات جسمی، به حالات روحی روانی بیمار می پردازیم.
مثلا ارجاع به روان پزشک؟
ـ درست است. اختلالات روان تنی باید توسط همکاران روان پزشک درمان شود.
اختلالات روان تنی؟
ـ بله! یعنی همان تاثیر متقابل علایم و شکایت های جسمی و روانی.
ولی خیلی از مردم روان پزشک را برای حل این مشکلات نمی پذیرند.
ـ این یک اشتباه بزرگ است. باید به آنها آموزش داد که در کنار تکنیک های برخورد با اضطراب یا مدیریت استرس ممکن است به استفاده از داروهای اعصاب و روان نیاز باشد. همان طور که در بیماری فشارخون، یک قرص به کاهش فشارخون کمک می کند، در بیماری اضطراب نیز تجویز یک قرص می تواند بیمار را نجات بدهد. در واقع کمک گرفتن از روان پزشک نشان دهنده سلامت عقل است، نه زوال عقل!
پس بالاخره رودل کردن چیز مهمی هست یا نیست؟
ـ ببینید؛ در کسانی که به طور مزمن دچار سنگینی سردل هستند، اصلاح شیوه های کلی غذا خوردن، اصلاح نوع غذاها و اتخاذ یک نگرش صحیح و سالم به زندگی اهمیت دارد. در مجموع و به کمک توضیحاتی که عرض کردم باید بهداشت گوارشی را رعایت کرد.
و به عنوان آخرین سوال، چه زمانی باید از نظر گوارشی احساس خطر کنیم؟
ـ هر وقت بهداشت گوارش را رعایت نکنیم، باید منتظر عواقب آن باشیم (با خنده) و مطمئن باشید که در درازمدت (اگر نه کوتاه مدت) بیماری های خطرناکی به سراغ مان می آید. اما به صورت حاد، بیمارانی که بالای ۴۵ تا ۵۰ سال هستند، هم زمان با علایم گوارشی دچار کاهش وزن، استفراغ خونی یا دفع مدفوع خونی یا سیاهرنگ (به رنگ قیر) شده اند یا زردی و استفراغ طولانی مدت را در مجموعه علایم خود دارند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند چون ممکن است بیماری خطرناکی در پشت سوءهاضمه آنها پنهان شده باشد.
دکتر فاطمه فراهانی
نوشته اولین بار در پدیدار شد.
مشکل ماندن غذا سر معده یا سنگین شدن معده
